میناکاری روی سفال یکی از هنرهای اصیل ایرانی است. با ترکیب هنر سفالگری به همراه هنر میناکاری می توان ظروف بسیار زیبایی ساخت که هم جنبه تزئینی و هم جنبه کاربردی دارد. طرح های استفاده شده در ظروف میناکاری سفالی با سادگی و زیبایی خود چشم هر بیننده ایی را به سمت خود خیره می کند. میناکاری بشقاب سفالی با میناکاری بشقاب های مسی کمی متفاوت است. میناکاری روی مس اصفهان بسیار شناخته شده و علاقه مندان فراوانی دارد. قطب میناکاری بر روی سفال شهر لالِجینْ (لاله‌جینْ) استان همدان است.
از ترکیب سه عنصر اصلی طبیعت یعنی آب، آتش و خاک با یکدیگر، محصولی شگرف و زیبا به وجود می‌آورد. معمولاً طرح‌های میناکاری از الگوهای اسلیمی الهام گرفته‌شده است.
میناکاری روی سفال را روی انواع مختلفی از ظروف سفالی برای مثال شکلات خوری، کاسه و بشقاب، لیوان یا گلدان و یا هر ظرف دیگری که توسط سفالگر با استفاده از خاک و آب درست شده باشد، می توان اجرا کرد و پس از آن، هنرمند می تواند طرح ها و نقش های مینا کاری را روی آن اجرا کند.
تفاوت میناکاری روی سفال با میناکاری روی مس
از تفاوت های زیر بیشتر با این دو هنر بسیار زیبا و اصیل ایرانی آشنا خواهید شد:
- میناکاری روی سفال قیمت کمتری دارد که بخاطر گرانبهاتر بودن فلز مس است که ارزش پایه آن را بسیار بالاتر می برد.
- ظروف حاصل از میناکاری روی سفال شکنندگی بیشتری دارند که این شکنندگی می تواند در اثر ضربه، رطوبت و نوسانات شدید دمایی باشد.
- برخلاف ظروف میناکاری روی مس، پیاده سازی میناکاری بر روی سفال بیشتر پایه مذهبی دارد.
- رنگ زمینه در میناکاری روی مس بیشتر آبی است ولی تنوع رنگ در نوع سفالی بسیار بیشتر است.
- درجه حرارتی که ظروف سفالی تحمل می کنند بسیار کمتر از ظروف مسی است و به همین دلیل نوسانات دمایی ضربه زننده است و نباید جلوی نور مستقیم خورشید باشند.
- خرید وسایل میناکاری روی سفال بیشتر جنبه تزئیناتی در منزل و ادارات دارد اما از میناکاری روی سفال می توان در بسیاری از زمینه ها با خیال راحت استفاده کرد مثل هدایای تبلیغاتی، تندیس ها و غیره.
فرایند میناکاری بر روی سفال:
اولین کاری که انجام می‌شود سمباده زدن ظروف سفالی است، این کار برای هموار و یکدست شدن ظرف انجام می‌شود. پس از این زمان کشیدن الگو بر روی ظرف سفالی فرا رسیده است، اگر شکل مورد نظر شما پوشش قاب است، بهتر است مرکز آن را مشخص کنید، سپس با تقسیم بندی ظرفیت قسمت‌های مساوی و رعایت فاصله به شکل دقیق الگو بر روی آن پیاده می‌شود.
کشیدن طرح‌های مورد نظر به وسیله جوهر مخصوص توسط استاد میناکار انجام می‌گیرد. دلیل استفاده از این وسیله این است که نقوش حک شده به سادگی از بین نرود.
در مرحله بعدی فرایند سیاه قلم بر ظروف سفالی اعمال می‌شود. این مرحله بسیار مهم خواهد بود، به این دلیل که اگر در هنگام کشیدن طرح دستتان دچار لرزش شود، ظرافت طرح از بین می‌رود.
در مراحل آخر میناکاری روی سفال تکنیک لعاب کاری انجام می‌شود. این کار رنگ ظرف را مشخص می‌کند. انتخاب ترکیب‌های رنگ تاثیر قابل توجهی در جلوه آثار هنری دارد. طبیعی است که انجام این مرحله، به تجربه و دانش کافی نیاز داشته باشد، زیرا لازم است مایع لعاب کاری در ظروف مشخص ریخته شود، سپس رنگ‌ها در بین خطوط و نقوش جاری می‌شود.
این کار در طی چند مرحله انجام می‌شود، رنگ آمیزی دور ظرف مانند بشقاب بسیار مهم است و نیاز به ظرافت دارد. رنگ‌های آبی فیروزه‌ای و لاجوردی، سبز، قرمز و زرد در این مرحله به کار گرفته می‌شود. آشنایی با انواع رنگ‌های میناکاری در این مرحله اهمیت زیادی دارد. پس از آنکه طرح‌ها و رنگ‌ها در کنار یکدیگر قرار گرفتند، ظروف سفالی برای قرار گرفتن در داخل کوره آماده می‌شوند.
ظروفی که با میناکاری روی سفال تهیه می‌شوند، بسیار ظریف و شکننده هستند. لذا در نگهداری آن‌ها باید دقت لازم صورت پذیرد. طرح‌های روی این وسایل ممکن است به‌راحتی پاک شوند. بهتر است برای تمیز کردن آن‌ها از اسفنج نم‌دار استفاده کنید. این وسایل را هرگز در معرض گرما قرار ندهید. گرما باعث ایجاد ترک بر دور ظرف سفالی می‌شود. امروز با پیشرفت ارتباطات شما به‌راحتی می‌توانید این هنر را بیاموزید. یادتان باشد میناکاری روی سفال یک هنر باستانی و دستی است که معرف قدمت و تاریخ یک کشور است. پس بهتر است در حفظ آن بکوشیم.
